Ból dyskogenny to ból, którego źródłem jest bezpośrednio krążek międzykręgowy (dysk). Jest on często jednym z pierwszych sygnałów rozpoczynającej się choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa. Stan ten jest powszechnie znany jako dyskopatia. Choć termin ten kojarzy się groźnie i często jest utożsamiany z "wypadnięciem dysku", w rzeczywistości obejmuje różne stadia uszkodzenia krążka, takie jak bulging (uwypuklenie), protruzja czy ekstruzja (przepuklina).
Kluczową informacją jest fakt, że większość dolegliwości spowodowanych dyskopatią kwalifikuje się do skutecznego leczenia nieoperacyjnego.
Uszkodzenie krążka międzykręgowego może objawiać się na różne sposoby. Najczęstsze symptomy to:
Ból lokalny (osiowy), odczuwany bezpośrednio w kręgosłupie (np. lędźwiowym lub szyjnym).
Ból promieniujący (rwa), taki jak rwa kulszowa, rwa ramienna czy rwa udowa.
Ból rzutowany, który może być odczuwany w odległych miejscach, np. w stawie biodrowym lub kolanowym, mimo że problem leży w kręgosłupie.
Wbrew powszechnym obawom, operacja rzadko jest leczeniem pierwszego wyboru. Leczenie zachowawcze (nieoperacyjne) jest proponowane wszystkim pacjentom, u których nie doszło do przerwania ciągłości pierścienia włóknistego.
Co więcej, obecność deficytów neurologicznych, takich jak osłabienie siły mięśniowej, również nie jest automatycznym wskazaniem do operacji. Badania naukowe [1] potwierdzają, że:
"Obecność umiarkowanego osłabienia siły mięśni kończyny skorelowane z przepukliną dysku i uciskiem korzeniowym nie jest bezwzględnym wskazaniem do operacji, ponieważ wielu chorych odzyskuje sprawność po leczeniu zachowawczym".
Choć u części pacjentów dolegliwości mogą ustąpić samoistnie, zazwyczaj jest to cisza przed burzą – problem powraca, często z większą siłą, wymagając leczenia.
Tak. Badania naukowe [4] potwierdzają, że przy braku bezwzględnych wskazań do operacji i wdrożeniu odpowiedniego postępowania fizjoterapeutycznego, można spodziewać się wycofania (resorpcji) przepukliny dysku.
W leczeniu zachowawczym kluczową rolę odgrywa nowoczesna fizjoterapia. Badania [3] wskazują, że najbardziej skuteczne są te metody, które:
Wymagają aktywnego udziału pacjenta – pacjent musi być zaangażowany w proces i wykonywać zalecone ćwiczenia ("pracę domową").
Oparte są na bodźcach mechanicznych – dotyczy to Terapii Manualnej, która wykorzystuje techniki takie jak mobilizacja, manipulacja czy trakcja.
Oferują pacjentom edukację – nauka prawidłowych wzorców ruchowych i ergonomii jest niezbędna, by uniknąć nawrotów.
Doskonałym przykładem metody spełniającej te kryteria jest Metoda McKenziego (MDT). Aby lepiej poznać, możliwości fizjoterapii, przeczytaj nasz przewodnik pacjenta dotyczący fizjoterapii dyskopatii.
W przypadkach, gdy leczenie biomechaniczne (jak Metoda McKenziego) nie przynosi oczekiwanych rezultatów, skuteczną strategią może być połączenie fizjoterapii z iniekcjami transforaminalnymi. Są to precyzyjne zastrzyki nadtwardówkowe wykonywane przez lekarza (np. anestezjologa) pod kontrolą fluoroskopii (RTG na żywo), co gwarantuje precyzję i bezpieczeństwo.
Prawidłowa diagnoza to podstawa – ból dyskogenny wymaga innej terapii niż np. ból mięśniowo-powięziowy. Poniższe pytania [2] mogą pomóc w rozpoznaniu, czy ból w dolnej części pleców ma pochodzenie dyskowe:
Czy odczuwasz ból pleców po zbyt długim siedzeniu?
Czy odczuwasz ból pleców podczas wstawania po długim siedzeniu?
Czy zaczynasz się wiercić (szukać komfortowej pozycji) na krześle podczas długotrwałego siedzenia?
Czy odczuwasz ból pleców podczas mycia twarzy nad umywalką?
Czy odczuwasz ból pleców podczas wykonywania czynności w pochyleniu tułowia do przodu?
Jeśli odpowiedzi są twierdzące, istnieje duże prawdopodobieństwo, że przyczyną bólu jest krążek międzykręgowy.
Skuteczne leczenie dyskopatii opiera się przede wszystkim na prawidłowej diagnozie i celowanej fizjoterapii. Jak podsumowują eksperci [1]:
"Nie ma dowodów, że wczesne leczenie operacyjne, przy braku postępujących ubytków neurologicznych, poprawia wyniki leczenia przepukliny krążka z radikulopatią czy stenozą kanału kręgowego".
[2] Tonosu J, Inanami H, Oka H, Katsuhira J, Takano Y, Koga H, Yuzawa Y, Shiboi R, Oshima Y, Baba S, Tanaka S, Matsudaira K. Diagnosing Discogenic Low Back Pain Associated with Degenerative Disc Disease Using a Medical Interview. PLoS One. 2016 Nov 7;11(11):e0166031. doi: 10.1371/journal.pone.0166031.
[3] Singh V, Malik M, Kaur J, Kulandaivelan S, Punia S. A systematic review and meta-analysis on the efficacy of physiotherapy intervention in management of lumbar prolapsed intervertebral disc. Int J Health Sci (Qassim). 2021 Mar-Apr;15(2):49-57.
[4] Chiu CC, et al. The probability of spontaneous regression of lumbar herniated disc: a systematic review. Review article. Clin Rehabil. 2015.